Grypa to zakaźna, wirusowa choroba górnych i dolnych dróg oddechowych, którą zarażamy się najczęściej od innych ludzi (wyjątek stanowią odmiany odzwierzęce, np. ptasia lub świńska). Transmisji wirusa sprzyjają niskie temperatury oraz duże skupiska ludzi. Dlatego też w okresie jesienno-zimowym warto wzmacniać odporność i w miarę możliwości unikać kontaktu z osobami zarażonymi.
Rozprzestrzenianiu się wirusa grypy sprzyja niska wilgotność powietrza i obniżenie temperatury. Dlatego też najczęściej atakuje on w porze jesiennej, zimą lub wczesną wiosną. W Polsce szczyt zachorowań obserwuje się zwykle między styczniem a marcem. Zarazić się możemy przede wszystkim drogą kropelkową, np. od kaszlącej lub kichającej osoby. Zakażenie może nastąpić również przez kontakt bezpośredni np. w czasie pocałunku. Jeśli przebywamy blisko osoby zarażonej, kropelki jej śliny, służące wirusowi za środek transportu, mogą osadzać się na naszej błonie śluzowej, znajdującej się w ustach i nosie. Pojedyncze kichnięcie uwalnia od 2 do 5 tys. takich kropelek z prędkością 167 km/h. Z tego względu ryzyko zakażenia znacząco wzrasta, jeśli przebywamy w zatłoczonych miejscach, w których istnieje statystycznie duże prawdopodobieństwo spotkania osoby chorej, np. w komunikacji miejskiej.
Niestety, nawet jeśli unikaliśmy osób kichających i kaszlących, nie oznacza to, że nie możemy się zarazić. Wirus może znajdować się na przedmiotach codziennego użytku lub na rękach osoby zarażonej. W sprzyjających warunkach zdarza mu się przetrwać poza ludzkim organizmem nawet do 2 dni. Dotykając powierzchni, na której wirus grypy jest obecny, przenosimy go na nasze ręce. W ten sposób może wejść w kontakt z jedzeniem lub z naszymi śluzówkami, np. kiedy wycieramy cieknący nos.
W przypadku grypy odzwierzęcej dochodzi jeszcze jedna droga zakażenia. Wirus przenosi się poprzez bliski kontakt (np. dotykanie) z chorymi lub martwymi zwierzętami – świniami lub ptakami, zarówno domowymi, jak i dzikimi. Może również zagościć w naszym organizmie w wyniku spożywania surowego lub niedogotowanego mięsa lub surowych jaj chorych ptaków.
U większości osób grypa objawia się średnio dwa dni po kontakcie z wirusem. Zanim pojawią się pierwsze objawy, możemy zarażać innych, nie zdając sobie z tego sprawy - małe dzieci nawet 6 dni zanim wystąpią pierwsze symptomy choroby. Gdy już grypa rozwinie się, chory zakaża średnio przez 7-10 dni. Sprzyja to rozprzestrzenianiu się choroby.
Objawy kliniczne grypy to przede wszystkim:
Czasami pojawiają się też:
Każdy z powyższych objawów może występować w różnym nasileniu – od braku danego objawu, aż do poważnego stadium jego zaawansowania. Większość z nich ustępuje samoistnie po 5–7 dniach, ale kaszel, zmęczenie i uczucie rozbicia mogą się utrzymywać do ok. 2 tygodni.
Przyczyną grypy jest wirus, który przenosi się między ludźmi. Występuje on w podtypach A, B oraz C. Dla naszego gatunku największe zagrożenie stanowi typ A, występuje zarówno u ludzi, jak i u zwierząt. Charakteryzuje się ciężkim przebiegiem klinicznym, a także dużą zmiennością szczepów oraz zdolnością wywołania zarówno pandemii, jaki epidemii. Zakażenie typem B przebiega łagodniej, występuje tylko u ludzi i może wywołać epidemię. Typ C na ogół nie powoduje pełnoobjawowych zakażeń u ludzi i nie jest uwzględniany przy tworzeniu szczepionek.
Główny problem z wirusem grypy polega na tym, że szybko mutuje. W związku z tym szczepionka, którą przyjęliśmy rok wcześniej, nie chroni skutecznie przed szczepami, które pojawiają się w kolejnym roku. Z tego względu często pojawia się pytanie „skąd wiadomo, przed jakimi szczepami wirusa trzeba będzie chronić ludzi w danym sezonie”? Aby to ustalić, eksperci WHO opierają się na danych wirusologicznych i epidemiologicznych dostarczanych przez ogólnoświatową sieć ponad 8 000 laboratoriów. Każdego roku WHO wydaje rekomendacje dotyczące składu szczepionki na dany sezon.
Większość z nas jest w stanie zwalczyć wirusa, ale niektóre osoby są szczególnie narażone na ciężki przebieg choroby lub powikłania po niej. Do grupy ryzyka należą:
W ich przypadku szczególnie ważna jest profilaktyka, której najskuteczniejszą formą są szczepienia. Warto skorzystać z nich najwcześniej, jak to możliwe. Każdego roku szczyt sezonu dla półkuli północnej przypada na okres od stycznia do marca. Dlatego, jeśli nie zdążymy się zaszczepić na początku jesieni, nie warto zrezygnować ze szczepionki, tylko zaszczepić się także później. Należy przy tym pamiętać, że budowanie odporności poprzez przyjmowanie szczepień trwa około 2-3 tygodni.
Opracowano na podstawie: